Στην Υπάτη βρίσκεται η έδρα του ομώνυμου Δήμου. Κτισμένη σ΄ ένα προβούνι στις πλαγιές της Οίτης, σε υψόμετρο 400 μ., η Υπάτη σαν βιγλάτορας αντικρίζει τον κάμπο του Σπερχειού μέχρι τις απέναντι πλαγιές της Όθρυος. Η μικρή σήμερα κωμόπολη, λόγω της σημαντικής της θέσης που ήλεγχε τη διάβαση από τη δυτική στην ανατολική Ελλάδα, κατοικήθηκε από την αρχαιότητα, ενώ κατά το μεσαίωνα υπήρξε πρωτεύουσα βυζαντινού δεσποτάτου αλλά και φράγκικου δουκάτου.

Οι ανηφορικοί δρόμοι κάνουν κάπως επίπονη την περιπλάνηση στην πόλη, αλλά αξίζει κανείς να την περιηγηθεί και να τη γνωρίσει.

Η διαδρομή, ανάλογα με τις πεζοπορικές σας δυνατότητες, χωρίζεται σε 3 τμήματα, όπου η πρώτη είναι η ευκολότερη και η τρίτη η δυσκολότερη και μακρύτερη. Και οι τρεις διαδρομές που είναι κυκλικές και συμπληρωματικές η μία της άλλης, ξεκινούν και καταλήγουν στην κεντρική πλατεία της Υπάτης.

Το πρώτο τμήμα αναπτύσσεται μέσα στον οικισμό, το δεύτερο στα νότια όρια του οικισμού, ενώ το τρίτο φτάνει μέχρι το κάστρο της Υπάτης, σε υψόμετρο 660 μ.

1ο τμήμα διαδρομής, χωρίς στάσεις, 40 λεπτά.
1ο και 2ο τμήμα διαδρομής, χωρίς στάσεις, 1 ώρα 20’.
1ο μέχρι και 3ο τμήμα διαδρομής, χωρίς στάσεις, 2 ώρες 10’.

Όλη η διαδρομή χωρίς στάσεις διαρκεί μόνο 2 ώρες, αλλά μαζί με τις στάσεις και για ν΄ απολαύσετε την ομορφιά της περιοχής, θα υπολογίσετε τουλάχιστον 4 ώρες.

Για τη διαδρομή δεν χρειάζεται κάποιος ιδιαίτερος εξοπλισμός, εκτός από καλά παπούτσια, έστω κι αθλητικά. Αποφύγετε να κάνετε τη διαδρομή με συμβατικά παπούτσια. Οι μεγάλες κλίσεις των δρόμων της Υπάτης, ειδικά όταν είναι βρεγμένοι ή χιονισμένοι, τους καθιστούν μέχρι και επικίνδυνους.

Στην είσοδο της Υπάτης (εκτός πεζοπορικής διαδρομής) τρέχουν ολοχρονίς οι καταρράκτες που σχηματίζονται από τ΄ άφθονα νερά που κατεβάζει από την Οίτη το ρέμα Κάκαβος. Ο μύλος που σώζεται στη βάση τους είναι ένας από του πέντε μύλους που κινούσε το ρέμα του Κάκαβου.

Τμήμα 1ο

Το ηρώο της μαρτυρικής πόλης της Υπάτης που θρήνησε δεκάδες νεκρούς κατά τη Γερμανική κατοχή.

Από την αρμονική τετράγωνη πλατεία της Υπάτης (2), όπου στη νότια άκρη της βρίσκεται μια σεκόγια (δένδρο γιγαντιαίων διαστάσεων που φύεται στην Αμερική), κατευθυνόμενοι σε βόρεια πορεία, φτάνετε στο πάρκο των ηρώων της πόλης (3) που βρίσκεται σε ένα λιτό και καλαίσθητο χώρο.

Παρατηρώντας της αναμνηστικές στήλες που βρίσκονται στο χώρο διαπιστώνει κανείς τις μεγάλες θυσίες της πόλης, από τον πόλεμο του 1912 μέχρι και το Β' παγκόσμιο πόλεμο.

Κατά τη Γερμανική κατοχή μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, μια από τις κορυφαίες αντιστασιακές πράξεις εναντίον των Γερμανών σε ολόκληρη την Ευρώπη, από την Υπάτη εκτελέστηκαν 16 άτομα ενώ το χωριό παραδόθηκε στις φλόγες, με αποτέλεσμα οι Υπατείς να θρηνήσουν ακόμα 53 νεκρούς και να καταστραφούν τα 355 από τα 400 σπίτια του χωριού.

Οι προτομές που περιβάλλουν τον ιερό χώρο ανήκουν σε επιφανείς Υπατείς, όπως του Δ. Αινιάν, του ταγματάρχη Ι. Παπαρόδου και του συνταγματάρχη Παπακυριαζή.

Ο Δημήτριος Αινιάν γεννήθηκε το 1800 και σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη. Ήλθε στην Ελλάδα κατά την επανάσταση του 1821 και υπήρξε γραμματέας του Καραϊσκάκη μέχρι το θάνατό του, συντάξας τη βιογραφία του. Στη μάχη της Δόμβραινας πληγώθηκε ενώ στη μάχη των Αθηνών έδειξε μεγάλη γενναιότητα. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας διετέλεσε πρόεδρος Πρωτοδικών Αθηνών και Λαμίας και σύμβουλος του ελεγκτικού συνεδρίου. Έγραψε πολλά βιβλία, "Ωδή στο Μεσολόγγι (1826)." Ο "Καραϊσκάκης" (1834) "Βιογραφία του Π.Π.Γερμανού" και άλλα. Ο Δ. Αινιάν πέθανε στη Στυλίδα το 1881 σε ηλικία 81 ετών.

Ο Ιωάννης Παπακυριαζής γεννήθηκε το 1857. Κατά τον Ελληνοβουλγαρικό πόλεμο του 1913 στη μάχη του Λαχανά πρωτοστάτησε σε επιθέσεις εναντίον των Βουλγάρων αναγκάζοντας τους να υποχωρήσουν. Ο θάνατος του συγκίνησε και τον τότε αρχιστράτηγο βασιλέα Κωνσταντίνο που φίλησε το νεκρό συγκινημένος για τη γενναιότητα του.

Ο Ταγματάρχης Γιάννης Παπαρόδου γεννήθηκε το 1904. Ανθυπολοχαγός του πυροβολικού ασχολήθηκε με τη χιονοδρομία και ανακηρύχθηκε πρωταθλητής στους δρόμους αντοχής. Στη δίνη του πολέμου του 1940 δημιουργείται το Τάγμα Χιονοδρόμων του οποίου υπήρξε πρώτος διοικητής. Με την εισβολή των Γερμανών μετατέθηκε σε μοίρα πυροβολικού κοντά στο Αργος Ορεστικό. Όταν η μοίρα του υποχώρησε, μόνος του σε ύψωμα καθυστέρησε τους Γερμανούς οι οποίοι αναγκάσθηκαν να κυκλώσουν το ύψωμα και να πολεμήσουν εναντίον του μόνου Παπαρόδου. Ο Παπαρόδου αρνήθηκε να παραδοθεί και σκοτώθηκε. Οι Γερμανοί τον ενταφίασαν σαν ήρωα και ο θάνατος του έγινε θρύλος. Το στρατόπεδο των Λ.Ο.Κ στον Όλυμπο φέρει τ΄ όνομα του και έχει ανεγερθεί ηρώο με την ίδια προτομή του ηρώου της Υπάτης. Προτομές του επίσης υπάρχουν στο Δισπηλιό Καστοριάς και στη Γ.Υ.Σ στην Αθήνα

Ο ναός του Αγ. Γεωργίου δίπλα στο ηρώο της πόλης βρίσκεται σε ένα φροντισμένο και ειδυλλιακό περιβάλλον.

Ο στρατώνας της Οθωνικής περιόδου στην Υπάτη λειτουργεί σήμερα σαν βυζαντινό μουσείο.

Πριν συνεχίσετε τη διαδρομή σας, δεξιά αξίζει η επίσκεψη στο ναό του Αγ. Γεωργίου (4). Ο καλαίσθητος ναός είναι κτισμένος σε ένα φροντισμένο και ειδυλλιακό περιβάλλον.

Στη συνέχεια της διαδρομή σας στα κατηφορικά σοκάκια του χωριού, θα περάσετε από τον ανδριάντα του Σπ. Ματσούκα (5)...

Ο Σπ. Ματσούκας γεννήθηκε το 1873 και από το 1897 μέχρι το 1922 περιφερόταν στα πεδία των μαχών και ενθουσίαζε τους στρατιώτες με τα πατριωτικά του ποιήματα. Ένα εξ αυτών κατέληγε "γλυκύς είναι ο θάνατος που έρχεται απ΄ το βόλι, το θάνατο στον πόλεμο τιμή τον έχουν όλοι". Από το 1904 μέχρι το 1909 επισκέφθηκε την Κρήτη, την Κύπρο αλλά και την Αμερική και συγκέντρωσε χρήματα με τα οποία αγοράστηκαν ένα αντιτορπιλικό και μια πυροβολαρχία. Πέθανε το 1928 πάμπτωχος και κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη.

... και θα φτάσετε στο Βυζαντινό Μουσείο (6), που στεγάζεται σε παλιό στρατώνα της Οθωνικής περιόδου, το κτίριο του οποίου χαρακτηρίστηκε ιστορικό μνημείο και έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία. Παραχωρήθηκε από το Δήμο στο Υπουργείο Πολιτισμού το 1998, με ευθύνη του οποίου μετατράπηκε σε Μουσείο.

Η Υπάτη μετά το 1830 και μέχρι το 1881 υπήρξε μεθοριακή πόλη, την εποχή που τα σύνορα της Ελλάδας σταματούσαν στις κορυφογραμμές της Όθρυος, που αντικρίζει κανείς κοιτάζοντας βόρεια, απέναντι, πέρα από τον κάμπο του Σπερχειού.

Συνεχίζετε τη διαδρομή σας ανηφορίζοντας απότομα σε νότια πορεία και φτάνετε στον διατηρητέο βυζαντινό ναό του Αγ. Νικολάου (7). Αξίζει να προσέξετε τα ενσωματωμένα στην τοιχοποιία του ναού σπαράγματα από παλαιότερα κτίσματα. Στις κολώνες του περιστυλίου του ναού σώζονται βυζαντινά κιονόκρανα, ενώ σπαράγματα και κολόνες αρχαίων και μεσαιωνικών κτισμάτων βρίσκονται διάσπαρτα στο χώρο. Στο βορειοδυτικό άκρο του αύλειου χώρου, ένα βυζαντινό ψηφιδωτό περιμένει, καλυμμένο με άμμο, τη στέγασή του.

Συνεχίζοντας τη διαδρομή σας, αξίζει μια μικρή παράκαμψη αριστερά, για να δείτε την τούρκικη κρήνη (8), στην οποία σώζεται η αραβική της επιγραφή.

Επόμενη στάση σας είναι η εκκλησία της Αγίας Σοφίας (9). Από τους αρχαίους σπόνδυλους που σώζονται στο χώρο, στη θέση αυτή τοποθετείται αρχαϊκός ναός και αργότερα παλαιοχριστιανική βασιλική.

Από την Αγία Σοφία μπορείτε να επιστρέψετε στην πλατεία της Υπάτης ή να συνεχίσετε για το δεύτερο τμήμα της διαδρομής.

Ο ναός του Αγ. Νικολάου κτισμένος πάνω σε παλαιότερη βασιλική από την οποία σώζεται τμήμα ψηφιδωτού. Στο περιστύλιο του ναού αλλά και στην τοιχοποιία του έχουν ενσωματωθεί σπαράγματα παλαιότερων ναών και κτισμάτων.		Η τούρκικη κρήνη και η επιγραφή της στα αραβικά		Η Αγία Σοφία χτισμένη στη θέση αρχαϊκού και μεταγενέστερα παλαιοχριστιανικού ναού.

Τμήμα 2ο

Από την Αγία Σοφία, ένα πολύ απότομο μονοπάτι σάς οδηγεί προς το λόφο του Κάστρου. Στη διαδρομή σας, στα όρια του οικισμού, συναντάτε τον καινουργιοχτισμένο ναό του Αγ. Αθανασίου του Μετεωρίτη (10), που καταγόταν από την Υπάτη.

Ο Αγ. Αθανάσιος ο Μετεωρίτης Ο ναός του Αγ. Αθανασίου του Μετεωρίτη στους πρόποδες του λόφου του κάστρου, στα όρια του οικισμού της Υπάτης. Ο Αγ. Αθανάσιος γεννήθηκε το 1302 στη Υπάτη, την εποχή που διοικούσε το Δουκάτο των Νέων Πατρών η οικογένεια του Ιωάννη Α’ Αγγέλου. Το 1322, μετά από πολλές περιπλανήσεις, κατέληξε στο Άγιο Όρος. Το ανήσυχο όμως πνεύμα του τον οδήγησε στα Μετέωρα, όπου μετά την προσωρινή του διαμονή στην κατεστραμμένη σήμερα Μονή του Ιωάννου του Προδρόμου, ξεκίνησε την ανέγερση της Μονής της Μεταμόρφωσης (Μεγάλο Μετέωρο), στην οποία εγκαταστάθηκε οριστικά το 1340. Ο Αθανάσιος συγκέντρωσε στην αρχή 14 μοναχούς και έθεσε τις πρώτες βάσεις της κοινοβιακής ζωής στα Μετέωρα. Η Μονή Μεταμόρφωσης, η μεγαλύτερη των Μετεώρων, τιμώντας τον κτήτορα της, ανήγειρε στην Υπάτη το ναό του Αγ. Αθανασίου του Μετεωρίτη.

Μια υπέροχη θέα προς τη Υπάτη και τον κάμπο του Σπερχειού θ΄ αντικρίσει ο επισκέπτης από το εκκλησάκι του Αη. Γιάννη

Ανηφορίζοντας στη συνέχεια πολύ απότομα, φτάνετε στο εκκλησάκι του Αη Γιάννη (11), όπου κάτω από τον πλάτανο θα πιείτε δροσερό νερό. Αξίζει να ανεβείτε στον βράχο, πάνω από τον Αη Γιάννη και ν΄ απολαύσετε τη υπέροχη θέα προς την Υπάτη και τον κάμπο του Σπερχειού.

Στην επόμενη διασταύρωση μονοπατιών επιλέγετε αν θ΄ ακολουθήσετε το τρίτο τμήμα της διαδρομής. Εάν όχι, θ΄ ακολουθήσετε ένα γραφικό μονοπάτι που, διασχίζοντας το λόφο του κάστρου, σας δίνει τη δυνατότητα να επιστρέψετε στην Υπάτη.

Τμήμα 3ο

Το παλιό μονοπάτι που οδηγούσε στο κάστρο θα το περάσετε στο τρίτο τμήμα της διαδρομής

Είναι το πιο δύσκολο τμήμα της διαδρομής, καθώς κυκλώνετε τον λόφο του κάστρου και αφού ανεβείτε στην κορυφή του επιστρέφετε στην Υπάτη.

Το μονοπάτι της διαδρομής στο πρώτο τμήμα του ακολουθεί παλιό πετρόκτιστο καλντερίμι που οδηγούσε στο κάστρο.

Η διαδρομή, πανέμορφη, περνά ένα μικρό πέτρινο γεφύρι (12), στο ρέμα του Κάκαβου, που σχηματίζει ένα καταρράκτη, μέσα σε πλατάνια και πυκνή βλάστηση.

Στη συνέχεια της διαδρομής, μετά από ένα μικρό τμήμα χωματόδρομου βρίσκεστε στη βάση του βράχου του κάστρου το οποίο προσεγγίζετε σκαρφαλώνοντας τα απότομα βράχια.

Στην κορφή του κάστρου (13), θα δείτε μόνο λίγα υπολείμματα αρχαίων τειχών και ένα μικρό τμήμα ενός κυκλικού μεσαιωνικού πύργου αλλά θ΄ απολαύσετε μια μοναδική θέα προς την Υπάτη και τον κάμπο του Σπερχειού και θα κατανοήσετε την σπουδαιότητα της πόλης της Υπάτης, η οποία από τη θέση αυτή ήλεγχε όλη την περιοχή.
Στο επόμενο τμήμα της διαδρομής σας, θα επιστρέψετε κατηφορίζοντας στο κέντρο της Υπάτης.

Πλησιάζοντας τον απόκρημνο βράχο του κάστρου. Διακρίνεται ο μοναδικός σωζόμενος πύργος στην κορυφή του λόφου.		Το μοναδικό πέρασμα για την ανάβαση στο κάστρο της Υπάτης.		Στην κορυφή του κάστρου σε υψόμετρο 662μ. Διακρίνονται τα λίγα τμήματα του αρχαίου τείχους που στεφάνωναν τον λόφο.
Ο μοναδικός σωζόμενος πύργος στην κορυφή του κάστρου της Υπάτης.