Δεκαπέντε χωριά και οκτώ οικισμοί βρίσκονται στα όρια του Δήμου Υπάτης, απλωμένα από τον κάμπο του Σπερχειού μέχρι τους πρόποδες και τις πλαγιές της Οίτης, καθαρά και περιποιημένα, πνιγμένα σε πλούσια βλάστηση. Τα πολλά πέτρινα σπίτια που σώζονται, προσδίδουν μια ακόμα γοητευτική νότα στα γραφικό περιβάλλον.

ΧΩΡΙΟ	ΥΨΟΜΕΤΡΟ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (2001)	ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Υπάτη (Έδρα Δήμου)	400μ.	724	22310-98341 22310-98084 22310-98108 fax: 22310-98212 ypati@hol.gr
Αργυροχώρι	260μ.	348
Βασιλικά	140μ.	313
Δάφνη	1120μ.	188
Καστανιά	1050μ.	235
Κομποτάδες	60μ.	718
Λαδικού	140μ.	346
Λουτρά Υπάτης	80μ.	645	22310-59282 22310-59482
Λυχνό	660μ.	290
Μεξιάτες	60μ.	793
Μεσοχώρι	640μ.	167
Νεοχώρι Υπάτης	1240μ.	205
Περιστέρι	620μ.	217
Πύργος	740μ.	254
Ροδωνιά	95μ.	366
Συκά	250μ.	341
Αλώνια (Συν. Λυχνού)	400μ.	6
Αμαλώτα (Συν. Υπάτης)	220μ.	125
Βαρκά (Συν Λουτ. Υπάτης)	140μ.	72
Μαγούλα (Συν. Λουτ. Υπάτης)	100μ.	59
Ν. Υπάτη (Συν. Λουτ. Υπάτης)	120μ.	59
Καρυά (Συν. Ροδωνιάς)	110μ.	263
Καπνοχώρι (Συν. Καστανιάς)	650μ.	80

Η Υπάτη κτισμένη πάνω σε πλαγιά της Οίτης σε υψόμετρο 400μ., αγναντεύει τον κάμπο του Σπερχειού που απλώνεται στα πόδια της.		Πηγές, ρέματα και καταρράκτες συναντά ο επισκέπτης στην περιπλάνησή του, στις πλαγιές της Οίτης. Το ρέμα του Κάκαβου, στην είσοδο της Υπάτης, τροφοδοτούσε τους μύλους του χωριού.		Ο Δήμος Υπάτης (κίτρινη γραμμή) είναι ένας ορεινός δήμος, καθώς από τα 263 τετρ. χιλ. του δήμου, μόνο τα 67 τ.χλμ., δηλαδή το 25%, ανήκει στην πεδινή ζώνη...

Νεοχώρι Υπάτης

Τα αραιοκτισμένα σπίτια του Νεοχωρίου πάνω στις πλαγιές της Οίτης, ξεκινούν από τα 1200μ. υψόμετρο και φτάνουν μέχρι τα 1400μ.

To Νεοχώρι (Νεχώρι) Υπάτης είναι το ψηλότερο χωριό του νομού Φθιώτιδας, καθώς η πλατεία του επίσημα βρίσκεται σε υψόμετρο 1240μ. ενώ τα σπίτια του χωριού φτάνουν μέχρι και τα 1400μ. Το χωριό είναι κτισμένο στις δυτικές πλαγιές της Οίτης. Το προσωνύμιο της Υπάτης το φέρει για να διακρίνεται από το Νεοχώρι του Τυμφρηστού.

Κτηνοτροφικό χωριό, δύσκολα προσβάσιμο, έπαιξε μεγάλο ρόλο στους αγώνες κατά της τούρκικης σκλαβιάς, καθώς γύρω από το χωριό υπήρξαν πολυάριθμα λημέρια κλεφτών και αρματολών.

Το χωριό ήταν γνωστό για την κλειστή του κοινωνία, τα παραδοσιακά του έθιμα, τον "κλειστό" χορό του, την "κόκκινη φανέλα" (επίσημη γυναικεία φορεσιά) και τα πρωτότυπα δημοτικά του τραγούδια, τα "κλειστά", που κάλυπταν τους κύκλους της ζωής και του χρόνου, ειπωμένα με τον παλιό τρόπο εκφοράς τους, χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων.

Νια Πούλια είναι στον αρανό, νια λυγερή στον κόσμο
Του Παπαλάμπρου η γιανηψιά του Παπαγιώργ΄ η νύφη
Πόχ΄ ασημέρνιον αργαλειό και φιλντισέρνιο χτένι
Συντά ΄μπαινε στον αργαλειό κι΄ αρχίναε το τραγούδι
Τον ήλιο τον σκαντάλιζε κι αργεί να βασιλέψει
Κι η μάνα του τον καρτερεί ψωμί να πάει να φάει.
Κι ότ΄ έκλεισε την πόρτα της να πάει να ρωτήσει
Τον είδε που ξαγνάντιζε ναπό ψηλή ραχούλα
-Ήλιο μ΄, γιατί πολυάργησες κι αργείς να βασιλέψεις;
Σε καταρώντ΄ οι γιαργατιές κι οι ξενοδουλευτάδες,
Σε καταρώνται τα΄ άλογα που πάνε με τα΄ αγώι
Σε καταρώνται τα μικρά πούναι στη σαρμανίτσα…

(βλ.: Δ. Χ. Παπαναγιώτου " ΝΕΧΩΡΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ" Αθήνα 1977, σελ. 80)

Περιγράφει, με τη χαρακτηριστική ντοπιολαλιά, το χωριό του, ο Δ. Χ. Παπαναγιώτου (φιλόλογος – συγγραφέας): "Το Νεχώρι Υπάτης κείτεται στις δυτικές πλαγιές της Οίτης, κουρνιασμένο σ τ ο ...τ ρ ί τ ο τ’ α ρ α ν ο ύ, όπως λένε χαρακτηριστικά οι χωριανοί μου. Ανηφορίζοντα από Μ α ν α σ τ ή ρ ι, Λιχνό, Καστανιά. Καθώς έρχεται πλάι, το υψόμετρό του κυμαίνεται από 1200 – 1400 μ.. Έχει το προβάδισμα απ΄ ούλα τα χωριά και τα βιλαέτια της Φθιώτιδας. Ο φλάμπουρας στο χωριατοκόπαδο της Ρούμελης. Το χωριό μας. Το Νεχώρι. Νά ΄ξερες πόσα πολλά συνάχτηκαν σε τούτη τη λέξη για τη νεχωρίτικη καρδιά… Τούτος ο κόσμος, προτού ανοίξει τις πόρτες του στα γειτονικά χωριά και συμπεθερέψει – κι άργησε να το κάμει – με ξενοχώρια, κάθεταν ερμητικά κλεισμένος στο καβούκι του, που δεν ήταν και στενόχωρο, αφού έπιανε κάπου σαρανταπέντε χιλιάδες στρέμματα σε βοσκοτόπια. Ήταν αυτάρκης; Είχε μια ψωροπερηφάνια; Μια καχυποψία; Ένα αίστημα υπεροχής απέναντι στ΄ άλλα χωριά; Πάντως ένα είναι γεγονός ότι παντρεύονταν μεταξύ τους. Γι’ αυτό κι είμαστε λίγο πολύ σόι ένας με τον άλλο. Τώρα κοντά χάλασε η παράδοση. Έτσι, φύλαγαν ζηλότυπα από τους παραόξω ό,τι νεχωρίτικο κληρονομούσαν. Κι έτσι εξηγείται πως το κ λ ε ι σ τ ό, σα χορός και σαν τραγούδι δε συναντιέται αλλού. Στ΄ απέραντα λειβάδια του βοσκούσαν εικοσιπέντε χιλιάδες γιδοπρόβατα. Το μεγαλύτερο σ τ έ μ μ α, τα περσσότερα δηλαδή κεφάλια που μέτρησε ποτέ νεχωρίτικη στάνη, παραμένει υπόθεση για μας που ενισχύεται σημαντικά από τη χειρονομία του χωριανού μας μ π ο υ λ ο υ ξ ή Αυγικονίκου: στ΄ Αγιτού τη μάχη θυσίασε πάνω από 500 γιδοπρόβατα. Η κοινωνία του ήταν οργανωμένη πατριαρχικά με αμετάθετη προσήλωση στις παραδομένες από τους παλιούς συνήθειες. Ο πάτερ φαμίλιας είχε τον πρώτο λόγο. Το βέτο. Ήταν κεφαλοχώρι και το διαφέντευαν δημογέροντες. Μολογάνε πως οι αποφάσεις κι οι γνώμες τους παίρνονταν στο γ ε ν ι κ ό, κάτ΄ από τα πλατάνια ή στην καρυά, στο χοροστάσι. Ήταν βαθυστόχαστες κι απ΄ όλους σεβαστές. Συγκέντρωναν στα χέρια τους όλες τις εξουσίες και στο πρόσωπό τους την απεριόριστη εκτίμηση. Πόσες φορές δεν πρόλαβαν ή δεν έλυσαν διαφορές χωριανών ή με συνορίτες; Μ΄ άγραφο σ υ μ β ό λ α ι ο συμφώνησαν να μη δέχονται δύο φέρματα: ξένα πρόβατα και ... σωγαμπράδες. Άτεγκτοι στην αρχή, παρεκότερα – από λειψαντρία προφανώς- αναγκάστηκαν να ρίξουν νερό στο κρασί τους και να τροποποιήσουν το καταστατικό: στις πέντε αδερφάδες δικιολογούσαν ένα σώγαμπρο. Μαλάκωσαν κάπως. Η πρώτη του ρήτρα ισχύει ακόμα. Στο θεσμό τούτο τ΄ άγραφου νόμου και του εθιμικού δικαίου ξαναζούσε η εκκλησία του Δήμου της Αθήνας και η Απέλλα της Σπάρτης. Είχαμε τέτοια σειρά και τάξη π΄ ακόμα έχουν να λέν τα γειτονικά χωριά. (…) (...) Οι Νεχωρίτες αγαπούσαν με πάθος τη γη τους, ας ήταν φτωχή κι ας τους παίδευε. Και πλάι σ΄ αυτά έβαζαν τις δύο άλλες μεγάλες αγάπες τους: το χορό και το τραγούδι.(…)"

Το Νεοχώρι, πνιγμένο στο πράσινο και στα τρεχούμενα νερά, προσφέρει στους επισκέπτες του...

Σήμερα το Νεοχώρι κατά τη διάρκεια του χειμώνα ερημώνει. Οι κάτοικοί του που ακόμα ασχολούνται με την κτηνοτροφία, κατεβάζουν τα κοπάδια τους στον κάμπο των Λουτρών Υπάτης και των γύρω χωριών, ενώ το χωριό, έχοντας μεταβληθεί σε θέρετρο, αποκτά ζωή κατά τη διάρκεια των λίγων καλοκαιρινών μηνών.

 

 

 

Λουτρά Υπάτης

Γύρω από το πάρκο των Λουτρών Υπάτης εγκαταλειμένα ξενοδοχεία εποχής μαρτυρούν αλλοτινές δόξες...

Τα Λουτρά Υπάτης είναι ένα μικρό χωριό, κοντά στους βόρειους πρόποδες της Οίτης και σε υψόμετρο 70μ., που ζει στους ρυθμούς των ιαματικών λουτρών του. Σχεδιασμένο για λουτρόπολη, έχει μια ασυνήθιστα ευρύχωρη ρυμοτομία, μεγάλα πάρκα και επιβλητικά κτίρια, σημαντικά δείγματα ξενοδοχειακής αρχιτεκτονικής, από τις παλιότερες εποχές. Τα περισσότερα σημερινά της οικήματα είναι ξενοδοχειακά καταλύματα, όλων των κατηγοριών, καθώς η λουτρόπολη σφύζει από ζωή κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ το χειμώνα σχεδόν ερημώνει, προς χαρά των αραιών επισκεπτών της.

Τα ιαματικά νερά της Υπάτης, που είναι γνωστά από την αρχαιότητα, φαίνεται ότι ανάβλυσαν μετά από τον καταστρεπτικό σεισμό της βόρειας Εύβοιας, το 427 π.Χ., που αναφέρουν ο Στράβων κι ο Θουκυδίδης.

Η ύπαρξή τους βεβαιώνεται από διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή: "Λήθην τ΄ όπισθεν ος ίθι ελεύσεται", που σημαίνει ότι όποιος έρχεται εδώ ξεχνάει τα παλιά. Ήταν αφιερωμένα στη θεά ΑΦΡΟΔΙΤΗ, το όνομα της οποίας βρέθηκε γραμμένο με γράμματα του 4ου αιώνα π. Χ., σε αρχαίο κλιμακοειδές βάθρο στη βάση της πηγής.

Το πρώτο κτίριο των ιαματικών λουτρών, κτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα, διέθετε σαρανταδύο μαρμάρινους λουτήρες, δύο δεξαμενές ομαδικών λούσεων...

Το ξενοδοχείο "Φθιώτις", (εξωτερική όψη άνω) υποδειγματικό αρχιτεκτονικό δημιούργημα...

Υποστηρίζεται ότι, τον πρώτο μετά Χριστό αιώνα, που η Υπάτη θεωρείτο η έδρα της θεσσαλικής μαγγανείας, οι μάγισσες της Υπάτης μαζί με μαγικά φίλτρα και βοτάνια, όπως το φυτό της Οίτης ελλέβορος, για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων, χρησιμοποιούσαν και τα ιαματικά λουτρά.

Κατά το Μεσαίωνα δεν υπάρχουν αναφορές για χρήση των νερών, ενώ στην τουρκοκρατία αναφέρονται τα λουτρά του Πατρατζίκ.

Οι βάσεις για την οργάνωση της λουτρόπολης μπήκαν με τη δημοσίευση Βασιλικού Διατάγματος στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, την 30 Ιανουαρίου 1890, "Περί εγκρίσεως διαγράμματος Λουτρών Υπάτης" και ο θεμέλιος λίθος του πρώτου οργανωμένου υδροθεραπευτηρίου μπήκε την 28 Ιουλίου 1891, ανατολικά της πηγής, σε περίπου 50 μέτρα απόσταση. Ο χώρος γύρω από την πηγή μετατράπηκε σε κατάφυτο πάρκο, περιμετρικά του οποίου κτίστηκαν τα μεγάλα και πολυτελή ξενοδοχεία "Οίτη", "Οθρυς", "Φθιώτις" και τα λαϊκά δωμάτια με την προσωνυμία "Σπερχειός". Αργότερα προστέθηκαν τα περίπτερα " Υπάτη" "Λαμία" και το "Πηγαί".

Στο τέλος του 19ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου τα Λουτρά Υπάτης υπήρξαν ένας από τους πιο γνωστούς τουριστικούς προορισμούς που απευθυνόταν στην ελίτ της εποχής.

Με τη γερμανική κατοχή το υδροθεραπευτήριο διέκοψε τη λειτουργία του, η λουτρόπολη ρήμαξε και τα άλλοτε μεγαλόπρεπα κτίρια λεηλατήθηκαν.

Το υδροθεραπευτήριο επισκευάστηκε και λειτούργησε πάλι μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950 και την αρχή της δεκαετίας του 1960, οπότε κατεδαφίστηκε και χτίστηκε το σημερινό. Το ξενοδοχείο "Φθιώτις" κατεδαφίστηκε κι αυτό και στη θέση του χτίστηκε τότε το ξενοδοχείο "ΞΕΝΙΑ", που λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Στις δεκαετίες 1960, 1970 και 1980 ο ιαματικός τουρισμός στην περιοχή παρουσίασε μεγάλη ανάπτυξη, ενώ τη δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα σημειώνει μικρή πτωτική πορεία.

Η μοναδικότητα της πηγής της Υπάτης, που αναβλύζει από κρατήρα βάθους 18 μέτρων, έγκειται στο γεγονός ότι είναι ταυτόχρονα οξυανθρακούχος και υδροθειο – χλωριονατριούχος.

Η πηγή των θειούχων νερών στο κέντρο του πάρκου των Λουτρών Υπάτης. Αναβλύζει από βάθος 18 μ.

Η θερμοκρασία των νερών της είναι 33,5^ο C. Τα νερά της πηγής ασκούν θεραπευτική και ανακουφιστική δράση σε πάσχοντες από παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος, δερματικές, αρθριτικές, ρευματικές, γυναικολογικές, του αναπνευστικού συστήματος, υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια στεφανιαίας και σύνδρομα από διαταραχές του νευροφυτικού συστήματος και των περιφερικών νεύρων.

Τα Λουτρά Υπάτης, λόγω του ξενοδοχειακού τους δυναμικού, της φυσικής ομορφιάς του χώρου, του υγιεινού κλίματος, της γεωγραφικής θέσης και της άνετης πρόσβασης από οποιοδήποτε σημείο της στεριανής Ελλάδας, προσφέρονται για ευχάριστη διαμονή και για πεζοπορικές - ορειβατικές εξορμήσεις στη γύρω περιοχή.

Βιβλιογραφία:
Βορτσέλλας Ι.: Φθιώτις, η προς νότον της Όθρυος, (Εν Αθήναις 1907)
Λεούσης Ν.: Η ιαματική πηγή Υπάτης, (Αθήναι 1969)
Παπαναγιώτου Τριαντ.: Ιστορία και μνημεία της Φθιώτιδος, (εν Αθήναις 1971)
Ευαγγελόπουλος Θαν.: Τα Ιαματικά Λουτρά Υπάτης (Λαμία 1985)




Μονή Παναγίας Αγάθωνος

Η μονή Αγάθωνος είναι κτισμένη σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον πάνω στις πλαγιές της Οίτης

Το σπουδαιότερο θρησκευτικό προσκύνημα στο Δήμο Υπάτης.
Βρίσκεται 7 χλμ δυτικά της Υπάτης στις βορειοδυτικές πλαγιές της Οίτης σε υψόμετρο 600μ. Η μονή κτίστηκε ανάμεσα στον 14ο και 15ο αιώνα. Το μεγαλοπρεπές καθολικό της καταστράφηκε από τους Τούρκους του Δράμαλη το 1822, με αποτέλεσμα να σώζονται λίγες μόνο τοιχογραφίες.

Στη μονή που βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον λειτουργεί εκτροφείο θηραμάτων και μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Οίτης.